Lubartów, podobnie jak cała Polska, w skupieniu przeżywał dni żałoby po śmierci Marszałka. Dnia 13 maja odbyła się nadzwyczajna żałobna sesja Miejskiej Rady. Zebrani na stojąco wysłuchali tekstu Orędzia Prezydenta RP. W imieniu społeczności Lubartowa radni wystosowali dwie depesze kondolencyjne do wdowy po Marszałku Piłsudskim oraz do starosty powiatowego jako reprezentanta władzy państwowej w terenie. Wyrażano w nich ból i najgłębsze współczucie a jednocześnie zapewniano że „ ideały Marszałka będą dla mieszkańców drogowskazem do wszelkich poczynań”.
W kolejnych dniach mieszkańcy Lubartowa podobnie jak działo się to w całej Polsce przeżywali żałobę. Zachowała się relacja zapisana przez kierownika szkoły powszechnej Mieczysława Breitmaiera, który w kronice szkolnej tak opisuje ten szczególny czas: „…wiadomość o śmierci Wodza spadła jak grom z jasnego nieba o ósmej rano 13 maja na chwilę przed dzwonkiem na ćwiczenia przed lekcyjne (odwołane).Wywieszono sztandary z krepą. Pierwszą lekcję poświęcono na wspomnienie o Marszałku. Młodzież samorzutnie wysłała depesze kondolencyjne do Żony i córek. Dzieciom odczytano orędzie Prezydenta oraz odezwę ministra (Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego).
Wszyscy byli tak przejęci, że nie sposób było prowadzić normalne lekcje. Uczniowie i pracownicy zadbali o powagę w zachowaniu (odwołano zabawy) i podkreślili żałobę swoim strojem. Nastrój potęgowały audycje radiowe oraz wycinki z gazet umieszczane na korytarzach. W szkole uruchomiono nadawanie audycji polskiego radia transmitującego uroczystości żałobne a potem pogrzebowe.
W czwartek 16 maja uczniowie wzięli udział w nabożeństwie odprawionym przez ks. Aleksandra Szulca pełniącego funkcję szkolnego katechety. Drużyna harcerska w dniach narodowej żałoby trzymała wartę przy tablicy poświęconej biskupowi Bandurskiemu, gdzie umieszczono portret Marszałka. Po południu młodzież uczestniczyła w ogólnospołecznej manifestacji żałobnej na lubartowskim rynku, w trakcie której wysłuchano audycji radiowej nadawanej z budynku apteki. W dniu złożenia zwłok na Wawelu szkoła wraz z oddziałem ZNP zorganizowała nabożeństwo żałobne w mieście. Nauczyciele odbyli też żałobne posiedzenie rady pedagogicznej, na którym uchwalono dobrowolną ofiarę (1/30 miesięcznych poborów) na dokończenie kopca Józefa Piłsudskiego w Krakowie. Postanowiono również zorganizować wyjazd uczniów do Krakowa.
Dodać wypada, że Józef Piłsudski dwukrotnie przebywał na terenie ziemi lubartowskiej, najpierw w lipcu – sierpniu 1915 r. kiedy to I Brygada Legionów prowadziła tu walki z zaborcą rosyjskim a drugi raz w 1920 r. gdy Piłsudski przygotowywał kontruderzenie znad Wieprza na zbliżające się do Warszawy wojska radzieckie.
Na zakończenie warto nadmienić, że w 1937 r. na polecenie metropolity krakowskiego arcybiskupa Adama Sapiehy trumna ze szczątkami Józefa Piłsudskiego została przeniesiona do krypty pod wieżą Srebrnych Dzwonów. Serce natomiast, zgodnie z ostatnia wolą zmarłego, złożono w kwaterze żołnierzy legionowych na wileńskiej Rossie w grobie, do którego przewieziono szczątki matki Józefa Piłsudskiego – Marii z Bilewiczów. Uroczysty pogrzeb odbył się w pierwszą rocznicę śmierci Marszałka. Prosty nagrobek granitowy wieńczy napis: „Matka i serce Syna”.
Kopiec Józefa Piłsudskiego pierwotnie jako pomnik walki narodu o niepodległość zaczęto sypać w dwudziestą rocznicę wymarszu z Krakowa I kompanii kadrowej. Złożono w nim ziemię z wszystkich pól bitewnych I wojny światowej, gdzie walczyli Polacy. Sypanie ziemi zakończono 9 lipca 1937 r. Już po śmierci Marszałka kopiec postanowiono nazwać imieniem Piłsudskiego.
2. Szlakami Józefa Piłsudskiego po Lubelszczyznie (fragment )
