Uskok” walczył 10 lat
O Polskę walczył od września 1939 roku
do maja 1949 roku. Żołnierz AK, następnie Zrzeszenia Wolność i
Niezawisłość, kawaler orderu Virtuti Militari. Zdzisław Broński ps.
Uskok. Komunistyczni mordercy, nie mogąc go dopaść, represjonowali
rodzinę. Spalili dom, aresztowali ojca, znęcali się w śledztwie nad
narzeczoną.
On i jego żołnierze podlegali
cichociemnemu mjr. Hieronimowi Dekutowskiemu. Kiedy we wrześniu 1947 r.
„Zapora” podjął próbę przedostania się na Zachód, wydał – jak się
później okazało – swój ostatni rozkaz, przekazując dowództwo Brońskiemu.
W prywatnym liście do „Uskoka” napisał: „Stary – najważniejsze nie daj
się nikomu wykiwać i bujać, jak tam wyjadę, załatwię nasze sprawy
pierwszorzędnie – kontakt będziemy mieć i tak. Czołem – Hieronim”. W
1949 r. „Uskok” przebywał w bunkrze, wybudowanym pod stodołą rodziny
Lisowskich w miejscowości Dąbrówka (obecnie Nowogród). Za jego głowę
komuniści wyznaczyli nagrodę. Swojego dowódcę wydał Franciszek Kasperek
ps. Hardy, który po ujawnieniu się podczas amnestii w 1947 r. został
agentem UB. Wskutek jego donosów ubecy aresztowali najpierw zastępcę
„Uskoka” – Zygmunta Liberę ps. Babinicz, a ten po torturach wydał
miejsce ukrycia Brońskiego. 21 maja 1949 r. grupa operacyjna MO, UB i
KBW otoczyła kryjówkę. „Uskok”, nie chcąc się dostać w łapy czerwonych
bandytów, zdetonował pod sobą granat. Zwłoki Brońskiego przewieziono do
Lublina, gdzie zostały zidentyfikowane przez rodzinę. Następnie trafiły
najprawdopodobniej do Akademii Medycznej w Lublinie. Do dziś nie
wiadomo, gdzie zostały ukryte. W 2018 r., w miejscu tzw. bunkra
„Uskoka”, IPN odnalazł fragment żuchwy Brońskiego. W 2008 r. syn
„Uskoka” Adam Broński (w 2000 r. formalnie powrócił do nazwiska ojca)
odebrał przyznany przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyż
Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. A pamiętnik „Uskoka”,
znaleziony przez ubeków w bunkrze i wydany następnie przez IPN, powinien
stać się podręcznikiem szkolnym. Bo to nie tylko zapis walki, ale i
wielkiego patriotyzmu polskiego żołnierza.